مراسم دیرین نوروز صیادان

یکی از دیدنی ترین رسومات مردمان قشم تماشای جشنی با آداب و رسوم خاص و ویژه است که بیانگر آداب و سنت های خاص و ویژه این مردمان است که باورهای قلبی این مردمان را در بر دارد.( جشن نوروز صیادان )

نوروز صیادان بر خلاف تمام آیین‌های دیگر ریشه در مراسم کشاورزی و دامداری ندارد. این آیین در آخرین روز تیرماه برگزار می‌شود.

خلاصه جشن

مراسم و جشن های گوناگونی وجود دارد که این روزها به دلایل مختلف به فراموشی سپرده شده اند. از همین رو می خواهیم به جشن نوروز صیادان اشاره کنیم، که در تاریخ ۲۹ تیر ماه مرسوم است و صیادان هرگونه صید را در این روز تعطیل می کنند و به جشن و پایکوبی همراه با شنا و آب تنی در کنار ساحل می گذرانند. این روز برای خود آداب و رسوماتی دارد که در چند سال گذشته تمامی اهالی ساحل نشینان خلیج فارس آن را اجرا می کردند اما امروزه تنها سلخی‌ها هستند که در ۱۰۰ کیلومتری جنوب قشم به این رسم کهن وفادار مانده‌اند.( جشن نوروز صیادان )

صید در این روز

 ساکنان مناطق ساحلی اغلب کسب و کارشان از دریا است و به گونه ای با دریا اجین شده اند به همین دلیل اهمیت بالایی برای آن برخودار بوده و به منظور ارج نهادن به آن جشنی را بر پا می کنند تا به اصطلاح خودشان دریا استراحت کند و آنان هم به شکرگذاری بابت این نعمت عظیم الهی بپردازند.

در نوروز صیادان، هیچ‌یک از صیادان قشمی هیچ ماهی و موجود آبزی دیگری را صید نمی‌کنند و از خوردن هر گونه آبزی‌ امتناع می‌کنند.( جشن نوروز صیادان )

باور مردم در این روز

مراسم  نوروز صیادان ( سلخ )این مراسم درست از زمان بر آمدن خورشید آغاز می شود و تا زمانی که دیگر از خورشید خبری نباشد نیز ادامه دارد. اهالی روستا برای شروع گوسفندان خود را از آغل بیرون می آورند و با خاک سرخ یا به زبان محلی (گلک) به پیشانی دام های خود می زنند. خاک سرخ برای اهالی جنوب کاربردهای بسیاری دارد و این لکه سرخ نشان از شروع مراسم دارد و آنها بر این باورند که مالیدن گلک روی پیشانی حیوانات دام‌ها را از بیماری نگه می دارد و مالیدن آن بر روی درخت ‌ها و نخل‌ ها باعث می شود تا محصول بهتر و خرمای شیرین ‌تری بدهد.

آن ها حتی این این خاک بر روی درهای خانه هایشان هم می زنند تا به باورشان رزق و روزی حلال به خانه های آن ها بیاید. این گلک مالی توسط پیر روستا انجام می شود و دعاهایی هم هنگام انجام این عمل زیر لب ذکر می کنند.( جشن نوروز صیادان )

باور قوی تر است از واقعیت

شاید برای عده ای از افراد این کار کمی خرافات گونه به نظر بیاید اما با توجه به قوانینی که در دنیا و جهان وجود دارد اعتقاد و ایمان قلبی به هر چیزی می تواند میسر شدن آن را برای ما سریع و امکان پذیرتر بنماید. پس اگر از دید خرافات آن را نگاه نکنیم می توانیم دریابیم که درخواست هر امر مثبتی از جهان هستی می تواند برای ما مهیا باشد و این عقاید ریشه در غریزه انسانی دارد و در جاهای مختلف علمی نیز به اثبات رسیده است که باور بسیار قوی تر از واقعیت می تواند باشد.( جشن نوروز صیادان )

شنا به نیت سلامتی

سلخی ها بعد از مراسم گلک مالی اقدام به شنا و زدن تن در آب می پردازند. آن ها نیز اعتقاد دارند که تمامی آب های معدنی دنیا سرانجام به دریاها ریخته می شود از همین رو با زدن تن به آب سعی در دور کردن بیماری ها از بدن خود می نمایند و با اینکار باور دارند که تا نوروز آینده سلامت خواهند ماند. در این روز پیرزنان نان دریایی می پزند. برخلاف تمام ایرانیان که در شب نوروز ماهی می خورند اهالی این روستا در این روز که موسوم به نوروز صیادان است ماهی و خوراک دریایی نمی خورند. یکی از خوردنی‌های این روز نان محلی است که در آرد آن از ماهی پودر شده استفاده و رویش گلک مالیده اند. در نزدیکی ظهر روستانشینان خلیج فارس برای خواندن نماز و استراحت ساحل را به سوی خانه ترک می کنند. آنها ساعتی زیر بادگیری می آسایند و بعد از نماز عصر به ساحل می آیند و جشن می گیرند و در آخر شب برای دید و بازدید نوروزی به خانه یکدیگر می روند.( جشن نوروز صیادان )

گاه شماری صیادی و نوروز

درست یک ماه بعد از نوروز صیادان سلخی ها نیز باور دارند که ستاره ی سهیل در آسمان دریای فارس پدیدار می شود و بعد از آب چاه ها خنک می شوند و نسیمی خنک به ساحل وزیده می شود و به اصطلاح می گویند که کمر گرما می شکند و هر روز هوا خنک تر می شود.( جشن نوروز صیادان )

نوروز خورشیدی آغاز بهار است اما نوروز صیاد آخر تیرماه، دریانوردان تغییر فصل‌ها را با تغییر احوالات دریا، می سنجند بر این اساس سال صیادی از اول مرداد آغاز می شود.

گرما با اولین فصل سال دریایی ۶۵ روز طول می کشد و براساس این گاهشماری اقلیمی سه فصل دیگر صد روز طول می کشد. فصل بعدی که شهری ماه است بیش از سه ماه خورشیدی طول می کشد و تا باد‌های پاییزی ادامه دارد. زمستان نام فصل سوم است که تا هفته سوم فروردین طول می کشد و جوزا که فصل آخر به حساب می آید و این فصل که تمام شد نوروز به سر می رسد و ساحل نشینان زمان صید و گشت زنی را از روی این تقویم تعیین می کنند.

پایان نوروز صیادان

با تاریک شدن هوا مراسم نوروز به سر می‌رسد. جمعیت ساحل را به سمت روستا ترک می کنند تا چند ساعت بعد دید و بازدیدها شروع شود و فردا روز تازه‌ای برای کار و صید باشد.

مراسم نوروز صیادان دیگر در روستا ها وشهر‌های ساحلی خلیج فارس اجرا نمی‌شود. شاید دیگر صیادان روز باروری ماهیان را که خیر و برکت زندگی‌شان است فراموش کرده‌اند و یادشان نمانده که این جشن شکرانه دریا و نعمتهایش است. امید است تا با حفظ آیین و رسومات اصیل ایرانی که نشان دهنده هویت و تاریخ عظیم کشورمان است گام مثبتی در حفاظت از این امانت تاریخی برداریم.

قشمی ها باور دارند در این روز باید همه ماهی‌ها در دریا باشند تا نسل خود را در هر کجای دریا خواستند بپراکنند و این را امری حیاتی برای تداوم و تکثیر هر چه بیشتر ماهی‌ها می‌دانند و در این روز هم لب به هیچ ماهی ای نمی زنند.

در جشن نوروز صیادان زنان بومی جزیره با شیرینی های پخته شده از خرما بنام رنگینک،چنگال و حلوا  از میهمانان پذیرایی می کنند.( جشن نوروز صیادان )

اجرای موسیقی محلی و مولود خوانی ، مسابقه ماهیگیری و برپایی نمایشگاه صنایع دستی دریایی مثل گردنبند و دسبند و غیره… از برنامه های پر شکوه و نشاط جشن نوروز صیاد است.

شوشی ها

یکی دیگر از مراسمات جشن  نوروز صیادان، مراسم نمایشی شوشی ها است که در گذشته در مراسمات عروسی یا در جشن ها انجام می شد و در حال حاضر در نوروز صیادان هم آن را اجرا می کنند و هنوز به فراموشی کامل خود نرسیده است و بعضی از مردم روستا ها آن را انجام می دهند. در این نمایش عروسکی گاو، روباه، شتر و ساربان، مرغ دریایی و شوشی جزو بازیگران اصلی در این رسم هستند که شوشی شخصی با ظاهری اولیه است که شهر ندیده و به اصطلاح از پشت کوه آمده، شکل و شمایل عجیب و غریب با لباسی سیاه و صورتی که با آرد سفید شده و کلاهی از نخل و خرما به سر دارد. این فرد باشنیدن صدای عصوا به سمت صدا می رود و مردمی که سر راهش قرار دارند با شاخه نخلی از پِیش مُغ یا همان برگ درخت خرما، ضربه می زند و از خود صدا های عجیب بیرون می کند.

با تاریکی هوا و شب شدن مراسم به پایان می رسد و جمعیت ساحل را به سمت روستا ترک می کنند تا چند ساعت بعد از مراسم نوروز صیادان دید و بازدیدها شروع شود و فردا روز تازه‌ای برای کار و صید باشدو همه صیادان به سمت قایقانشان می روند.

سلخی ها تقریبا یکماه بعد از مراسم نوروز صیادان معتقدند که ستاره ی سهیل در آسمان دیده می شود و بعد از آن هوا خنک می شود و کم کم هوا ابری میشود و به اصطلاح کمر گرما می شکند. در واقع نوروز خورشیدی آغاز بهار یکی از بهترین فصل برای مردم قشم است و نوروز صیادان سال صیادی است و بر اساس آن دریانوردان و صیادان تغییر و تحولات دریا را می سنجند و بعد فصل صید میگو شروع می شود و صیادان و دریانوردان برای مدت دو ماه به صید میگو میرونود و فقط جمعه ها به قشم بر می گردنند چون که آنها برای صید میگو به جزیره هرمز میروند.( جشن نوروز صیادان )